Mô hình Xoắn động chia ra 8 bậc giá trị, mỗi bậc được biểu thị bằng một màu sắc và một ký hiệu gọi là vMeme. Bậc màu Vàng (Yellow) là bậc thứ bảy, được cho là mới kích hoạt khoảng 50 năm gần đây trong lịch sử loài người. Bởi vì chỉ đến lúc này những điều kiện khách quan mới đòi hỏi một năng lực tư duy đến mức độ áy, và nền tảng hiểu biết của loài người đã tạo đủ điều kiện cho sự ra đời của vMeme Vàng.
Cần lưu ý rằng chúng ta còn chưa biết nhiều về sự phát triển về sau của vMeme Vàng. Vì số lượng cá nhân từng đạt đến bậc phát triển này còn rất ít, mọi nghiên cứu cho đến nay đều chỉ là quan sát, định tính, chưa thể có ý nghĩa thống kê.
Nhưng có một điều chắc chắn rằng, tốc độ phát triển của vMeme Vàng là rất nhanh nếu so với những bậc Xoắn động trước đó. Trên thực tế, các nghiên cứu quan sát thấy rằng, càng phát triển thì thời gian con người trải qua mỗi vMeme càng ngắn dần lại.
Tinh thần chủ đạo của bậc màu Vàng
Sự chuyển tiếp lên bậc màu Vàng thường xảy ra khi một người cảm thấy không hài lòng với những hệ thống giá trị và quy tắc xã hội của bậc Xanh lá cây. Người ở bậc Xanh lá cây thường có xu hướng lý tưởng hóa, đánh giá cao những giá trị đạo đức và nhân văn, do đó dễ bị mắc phải một số sai lầm nhất định.
Bậc màu Vàng có tinh thần chủ đạo là linh hoạt biến hóa, hòa hợp với mọi hệ thống. Người ở bậc màu này nhận ra rằng, để hiệu quả trong một thế giới phức tạp và đa dạng, họ cần có một cách nhìn nhận toàn diện, tích hợp và cởi mở hơn. Họ không còn bị ràng buộc bởi những giới hạn và định kiến của những bậc màu trước, mà có thể nhìn nhận và đánh giá mọi thứ một cách khách quan, sáng tạo và thực tế hơn. Họ cũng không còn phụ thuộc vào những nhóm cộng đồng, mà có thể tự lập, tự do trong việc lựa chọn và thể hiện bản thân. Họ cũng không còn lý tưởng hóa, mà có thể chấp nhận và hòa hợp với những nghịch lý, cũng như sự bất toàn của cuộc sống.
Các đặc điểm nhận dạng bậc màu Vàng
Người ở bậc màu Vàng có những đặc điểm chung như sau:
- Khả năng điều hòa tự thân cực cao: Với vMeme Vàng, những sợ hãi, bốc đồng và lo âu của những cấp bậc trước bị bỏ lại dần cho đến khi không còn dấu vết. Họ luôn giữ được thăng bằng trong một thế giới có nhiều nghịch lý và trước tương lai bất ổn. Họ có thể đối mặt với những khó khăn và thử thách một cách bình tĩnh và tự tin, không bị cuốn vào những cảm xúc tiêu cực hay những hành động vội vàng. Họ cũng có thể kiểm soát được những ham muốn và nhu cầu của bản thân, không bị chi phối bởi những kích thích hay những áp lực bên ngoài.
- Thể hiện và đáp ứng được ngay những nhu cầu của mình nhưng luôn tôn trọng nhu cầu của người khác. Họ không cố gắng thay đổi hay ép buộc người khác theo ý mình, mà có thể chia sẻ và hợp tác với người khác một cách dễ dàng và tự nhiên.
- Chấp nhận và hòa hợp hoàn toàn với sự dịch chuyển và những quy luật vốn có của tự nhiên và thế giới. Họ không cố gắng kiểm soát hay chống lại những thay đổi, mà có thể thích ứng và tận dụng những cơ hội từ những thay đổi đó.
- Tập trung đến sự hữu hiệu, khả năng, sự linh hoạt và sự thuận theo tự nhiên. Họ không bị ám ảnh bởi những mục tiêu hay kết quả cụ thể, mà có thể điều chỉnh và cải tiến liên tục theo những hoàn cảnh và điều kiện khác nhau.
- Tìm thấy sự cân bằng giữa những điều chưa biết và những “sự thật”, dù hai điều này có thể mâu thuẫn nhau. Họ không bị lẫn lộn giữa những kiến thức và niềm tin, mà có thể phân biệt và đánh giá chúng một cách minh bạch và khách quan.
- Tự do là chính mình và cho phép người khác tự do, không quá đặt nặng bản thân. Họ không cần phải khẳng định hay bảo vệ bản thân, mà có thể tự tin và thoải mái trong việc biểu lộ và phát triển bản thân.
- Đòi hỏi các hệ thống tích hợp, toàn diện và mở. Họ không hài lòng với những hệ thống đơn giản, tuyến tính hay cố định, mà luôn tìm kiếm và phát triển những hệ thống phức tạp, đa chiều và linh động, có thể bao quát và giải thích được nhiều hiện tượng và mối quan hệ khác nhau.
- Khả năng học siêu việt, luôn rộng mở để học hỏi mọi lúc, từ mọi nguồn: Người ở bậc màu Vàng có một sự tò mò và khao khát kiến thức vô hạn. Họ luôn thu thập thông tin liên tục, từ nhiều nguồn khác nhau, không phân biệt chủng tộc, quốc gia, tôn giáo hay lĩnh vực. Họ có khả năng tiếp cận kiến thức ở nhiều mức độ khác nhau, từ những kiến thức cơ bản đến những kiến thức chuyên sâu và phức tạp. Họ cũng có khả năng rút tỉa được mô thức hoạt động của lĩnh vực này để ứng dụng vào những lĩnh vực hoàn toàn khác. Những nhà tư duy ở bậc màu Vàng rất thích phối hợp nhiều thông tin phức tạp thành một hệ thống tích hợp và từ đó tìm ra một bức tranh toàn cảnh rõ ràng.
- Chỉ quan tâm tới những gì tự nhiên và cần thiết nhất: Trong khi hệ thống xanh lá cây thường rất lý tưởng và tập trung vào con người, màu Vàng có vẻ rất ngắn gọn, chỉ tập trung vào những gì cần thiết và không quá quan tâm tới những hài hòa xã hội hay những tương tác ngầm giữa con người và con người. màu Vàng rất thích thâm nhập thẳng vào vấn đề, không bị lôi kéo bởi những chi tiết hay những cảm xúc không liên quan. Trong một số trường hợp màu Vàng không lành mạnh, ở trong trạng thái đóng, người khác có thể cảm nhận rằng họ không quan tâm, hoặc thậm chí thô lỗ.
- Màu Vàng có những quan tâm và ưu tiên trong cuộc sống rất khác lạ. Họ không còn bị hấp dẫn bởi những giá trị hay mục tiêu của những bậc màu trước, như sự an toàn, sự thịnh vượng, sự quyền lực, sự thành công hay sự hòa bình. Họ cũng không còn bị áp đặt bởi những quy tắc hay chuẩn mực của xã hội, như sự tuân thủ, sự tôn trọng, sự công bằng hay sự đoàn kết. Họ có thể tự do lựa chọn những gì phù hợp và hợp lý nhất với bản thân và hoàn cảnh, không bị ràng buộc bởi những giới hạn hay định kiến. Họ có thể sống một cuộc sống đơn giản, khiêm tốn, nhưng cũng có thể sống một cuộc sống phong phú, đa dạng, tuỳ theo những nhu cầu và kinh nghiệm của họ.
- Màu Vàng sử dụng rất nhiều chiến lược giải quyết vấn đề và ra quyết định. Những chiến lược này được thiết kế phức tạp nhưng khi thực hiện lại rất đơn giản. Họ không dựa vào những công thức hay những quy tắc cố định, mà có thể sáng tạo và thay đổi liên tục theo những hoàn cảnh và điều kiện khác nhau. Họ không chỉ xem xét những yếu tố hiện tại, mà còn nhìn xa hơn, đến những hậu quả và những tác động của những quyết định đó. Họ cũng không chỉ xem xét những yếu tố riêng lẻ, mà còn nhìn rộng hơn, đến những mối liên hệ và những hệ thống của những yếu tố đó.
Các vấn đề thường gặp ở vMeme Vàng
- Sự xa lánh và thiếu quan tâm đến những người ở những bậc màu thấp hơn. Người ở bậc màu Vàng có thể cảm thấy khó hiểu và khó gần gũi với những người ở những bậc màu khác, đặc biệt là những bậc màu ở tầng phát triển Ý thức thứ nhất. Họ có thể coi những người đó là ngu dốt, lạc hậu, cổ hủ hay thiếu trách nhiệm. Họ cũng có thể không quan tâm đến những vấn đề hay những nhu cầu của những người đó, mà chỉ tập trung vào những gì mình quan tâm và cần thiết.
- Sự kiêu ngạo và tự cao tự đại. Người ở bậc màu Vàng có thể tự hào và tự tin quá mức về bản thân, về những kiến thức và kỹ năng của mình, về những đóng góp và thành tựu của mình. Họ có thể coi mình là những người đặc biệt, những người khác biệt và những người tiên phong. Họ cũng có thể coi mình là những người không cần phải học hỏi hay nghe lời ai, mà chỉ tin vào bản thân và những gì mình nghĩ và làm.
- Sự thiếu nhất quán và thiếu cam kết. Người ở bậc màu Vàng có thể thay đổi ý kiến và hành động một cách nhanh chóng và dễ dàng, theo những hoàn cảnh và điều kiện khác nhau. Họ có thể không tuân thủ những quy tắc hay những cam kết đã đặt ra, mà có thể bỏ qua hay thay đổi chúng khi cảm thấy không còn phù hợp hay cần thiết. Họ cũng có thể không có một mục tiêu hay một hướng đi rõ ràng, mà chỉ sống theo những kinh nghiệm và những cơ hội trong từng khoảnh khắc.
Kết luận
Bậc màu Vàng là một bậc màu rất đặc biệt và quan trọng trong Spiral Dynamics, vì nó đánh dấu từ một cách nhìn nhận tuyến tính, đơn giản và cố định sang một cách nhìn nhận đa chiều, phức tạp và linh động. Người ở bậc màu Vàng có thể coi là những người tiên phong, những người khai sáng và những người đóng góp nhiều cho sự phát triển của con người và thế giới. Tuy nhiên, bậc màu Vàng cũng không phải là bậc màu hoàn hảo, vì nó cũng có những hạn chế và những thách thức riêng.
Bậc màu Vàng là một bậc màu rất đáng để chúng ta học hỏi và hướng tới, vì nó cho chúng ta thấy một cách nhìn nhận và sống khác biệt, sáng tạo và hiệu quả trong một thế giới phức tạp và đa dạng. Tuy nhiên, chúng ta cũng không nên lạm dụng hay lạm quyền bậc màu Vàng, mà cần phải cân bằng và hòa hợp với những bậc màu khác, để tạo ra một cuộc sống đầy đủ và hài hòa cho bản thân và cho cộng đồng.